Onderwijs- en schoolontwikkeling

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

  

  Geplaatst op 29 november 2021

Geschiedenis schoolontwikkeling

In het verleden was het klassikale onderwijs met een uniforme aanpak gebruikelijk. Ten opzicht van het daarvoor gebruikelijke hoofdelijke (individuele) onderwijs, was dat namelijk een grote stap vooruit. En het sloot ook prima aan bij de eisen van de maatschappij van dat moment. Er was veel uniformiteit nodig voor het werk in de fabrieken.

Montessori, stelden het individuele kind meer centraal. Er werd steeds meer gezocht naar gelijke kansen voor alle leerlingen. En voor gelijke kansen, moet het onderwijs juist ongelijk zijn. Leerlingen zijn immers erg verschillend.

De inbreng van de overheid in het onderwijsleerproces werd ook steeds groter. Aan het begin waren het vooral veranderingen in de structuur van de school. Een voorbeeld daarvan is de totstandkoming het speciaal onderwijs en van de basisschool. Sinds het einde van de twintigste eeuw zijn het meer inhoudelijke en didactische invloeden. De politiek let ook scherp op de onderwijskwaliteit en de aandacht voor burgerschap, achterblijvers en getalenteerde kinderen. 

Maatschappelijke invloeden

Scholen blijven veranderen, dat komt omdat ze midden in de samenleving staan. Onderwijsveranderingen zijn direct gelinkt aan ontwikkelingen in de maatschappij, de cultuur en de wetenschap. Onderwijsontwikkeling omvat het blijvend werken aan kwaliteitsverbetering en het doorvoeren van kleine of grote wijzigingen. Soms stuurt de overheid deze veranderingen aan, maar de school zelf kan ook het initiatief nemen. De nieuwe beweging in onderwijstoezicht is dat de scholen meer aangesproken worden op hun eigen visie en op het congruent doordenken van die visie naar hun schoolontwikkeling.

Veranderingen doorvoeren

Bij het doorvoeren van veranderingen is het belangrijk om rekening te houden met de volgende zaken:
  • Het doel van de school en de opvatting over leren en ontwikkelen. Het maakt namelijk nogal uit of je smalle meetbare resultaten als doel hebt, of dat je de brede ontwikkeling van leerlingen centraal stelt.
  • De strategie van het veranderproces. Wil je dit sturend van bovenaf doorvoeren of maak je daar een gezamenlijk leerproces van, waarbij eigenaarschap van leraren een belangrijke rol speelt?
  • De structuur van de schoolorganisatie. Dit behelst de verdeling van taken en verantwoordelijkheden. Is er in die structuur ruimte voor autonomie van leraren en voor onderlinge samenwerking? Of is dit juist erg traditioneel ingericht, vanuit sturing van bovenaf?
  • De cultuur. Dit is het totaal van gedragingen, overtuigingen, mogelijkheden en ervaringen. Ook de cultuur kan volgend zijn, gebaseerd op sturing van bovenaf. De cultuur kan echter ook lerend ingericht worden, waarbij leren van en met elkaar centraal staat.
  • Het leervermogen van de teamleden en de organisatie. Dit heeft te maken met de competenties van de leerkrachten, maar ook door de schoolcultuur. Openheid ten opzichte van nieuwe ontwikkelingen is belangrijk. Hoe is het leren van de leraren georganiseerd?
  • Veranderkundig leiderschap. Om het proces goed te laten verlopen, zijn bepaalde leiderschapskwaliteiten nodig. Denk hierbij aan persoonlijk leiderschap, visie en strategie en het vormgeven van een leeromgeving voor leraren.

Duurzame veranderingen

Veel onderwijsvernieuwingen mislukten, omdat de invoering te oppervlakkig was en te weinig ingegeven werd door een congruente visie op leren en ontwikkelen. Het is van belang dat de leraren kennis hebben van de achtergronden van de wijziging en dat ze veel betrokken zijn bij het proces. Sterker nog: een goede onderwijsverandering wordt vormgegeven vanuit de professionele autonomie van het lerarenteam. Er zijn daarnaast een aantal aanvullende voorwaarden, waaraan voldaan moet zijn om een onderwijsvernieuwing te laten slagen. Elk teamlid moet:
  • Overtuigd zijn van de noodzaak van de vernieuwing. En deze overtuiging moet van binnenuit komen en niet van bovenaf worden opgelegd.
  • Bereid zijn om te veranderen en vertrouwen hebben in de situatie. Er moet voldoende ambitie zijn, maar ook de pijnprikkels moeten duidelijk genoeg gevoeld worden.
  • Bereid zijn om zich te verdiepen in de diverse oplossingen. Een lerende houding is fundamenteel: nieuwsgierigheid naar 'wat-werkt-kennis'.
  • Willen luisteren en zich kunnen uitspreken. Samen met collega-teamleden de dialoog voeren over wat werkt en hoe dat breder uitgerold kan worden in de school.
  • Op een lijn zien te komen met de andere teamleden. Vanuit een gezamenlijk verlangen zoeken naar eenduidigheid in aanpakken en werkwijzen.
  • Anderen steunen in de realisatie van de onderwijsvernieuwing. Aandacht hebben voor de leerkuil van jezelf en anderen en elkaar helpen om hier weer uit te komen.

Ouders

Sinds de groei van ouderbetrokkenheid naar steeds meer ouderparticipatie, is de rol van ouders bij onderwijsontwikkeling op veel scholen ingrijpend veranderd. Ouders kunnen juist op vernieuwende scholen vaak meedenken, meepraten en zelfs betrokken zijn bij het nemen van besluiten. Het is bij duurzame onderwijsontwikkeling onmogelijk om de ontwikkelingen te realiseren zonder de betrokkenheid van ouders. Ouders kunnen er op verschillende manieren bij betrokken worden:
  • Ze kunnen geïnformeerd worden via een nieuwsbrief, schoolkrant of bijeenkomst.
  • Ze kunnen meedenken en meepraten in bijeenkomsten.
  • Ze kunnen meebeslissen via de medezeggenschapsraad.

Recente ontwikkelingen

De meest recente tendens is dat scholen zich willen profileren door een specifiek onderwijsconcept. De onderwijsinspectie geeft hier ook expliciet ruimte voor. De school denkt na over hun gezamenlijk verlangen, hun visie en werkt dat uit in een concept, dat vervolgens leidend is voor de verdere strategie. Voorbeelden van onderwijsconcepten zijn: kindgericht onderwijsontwikkelingsgericht onderwijs, ervaringsgericht onderwijs en adaptief onderwijs. Deze concepten lijken in veel aspecten overigens sterk op elkaar.

Literatuur

Alkema, E. e.a. (2011) Meer dan onderwijs, Assen: Uitgeverij Van Gorcum
Korthagen, F. en Langewerf, B. (2008) Leren van binnenuit. Onderwijsontwikkeling in een nieuwe tijd. PM Professioneel. Uitgeverij Nelissen.
Stevens, L. (2002) Zin in leren. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.

 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Gratis webinar
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Bekende experts delen hun kennis
Wij-leren.online Academie 
Webinar
Hoe bevorder je de samenwerking in je schoolteam?
Hoe bevorder je de samenwerking in je schoolteam?
Gratis webinar met Machiel Karels
Wij-leren.nl Academie 
Cursus
Onderpresteren in het basisonderwijs
Onderpresteren in het basisonderwijs
Effectieve aanpak van onderpresterend gedrag
Medilex Onderwijs 
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!Schoolorganisatie
Schoolorganisatie en teamwork op een basisschool - leiderschap.
Arja Kerpel
Voorkom vastlopen onderwijsverandering
Hoe voorkom je dat een onderwijsverandering vastloopt?.
Machiel Karels
Professionalisering
Leraar die zichzelf ontwikkelt: professionalisering onderwijs.
Luc Stevens
Passend onderwijs
Passend onderwijs op een basisschool - ondersteuningsplicht
Arja Kerpel
Elementen veranderproces onderwijs
Vijf elementen voor succesvol veranderen binnen het onderwijs
Sietske van der Wegen
Sociale ongelijkheid binnen het onderwijs
Sociale ongelijkheid binnen het onderwijs
Ilse Erich
Wat doen Daltonscholen anders?
Dat doen wij anders, want wij zijn een daltonschool…
Dolf Janson
Scholing in het onderwijs
Scholing van medewerkers: naar een meer volwassen aanpak
Theo Wildeboer
Werkend schoolplan
Hoe maak je een schoolplan dat werkt?
Jaap Versfelt
nieuwe vorm inspectietoezicht in 2017
Bestuur én inspectie sturen samen op kwaliteit
Theo Wildeboer
Onderweg naar kindgericht onderwijs
Successen realiseren - onderweg naar kindgericht onderwijs
Dolf Janson
Opgestapelde veranderingen
Werkplezier draagt bij aan fundamentele verandering
Dolf Janson
Bouwstenen verandercapaciteit
MBO-docenten die samen blijven leren, gaan beter met verandering om
Annemieke Top
Intern begeleider
De positie van leerkrachten in passend onderwijs
Albert de Boer
Overladenheid
Overladenheid, de erfzonde van het onderwijs
Henk Sissing
Management en organisatie
Complete make-over voor Management & Organisatie als schoolvak
René Leverink
Schoolinterieur
Interieur en identiteit
René Leverink
Professional in de spiegel 1
Professional in de spiegel - achtergronden
Hanne Touw
Professional in de spiegel 2
Professional in de spiegel - werkwijze
Hanne Touw
Bezoek raad van toezicht
Aandachtspunten bezoek raad van toezicht
Harm Klifman
Governance & opbrengst 2
Governance en onderwijsopbrengsten: hoe die te verbinden? -2-
Harm Klifman
Varianten bestuur en toezicht
Varianten voor scheiding van bestuur en intern toezicht
Harm Klifman
Diversiteit in besturen
Meervoudigheid van perspectieven. Over de functie van diversiteit in bestuurlijke organen
Harm Klifman
Bovenschools leiderschap
Bovenschools leiderschap in een lerende organisatie
Jan Jutten
Duurzame schoolontwikkeling
Duurzame schoolontwikkeling: werken aan het schoolplan in een lerende organisatie
Jan Jutten
Teamleren
Teamleren in een lerende school: samen werken aan beter onderwijs
Jan Jutten
Oud zeer in schoolorganisaties en weg tot herstel
Oud zeer in schoolorganisaties
Henk Galenkamp
Succesvolle transitie kenmerken naar IKC
Een succesvolle transitie naar een IKC heeft deze zes kenmerken
Joost Karels
Het waarom en het hoe van veranderen
Aan de slag met onderwijsvernieuwing
Jaap Versfelt
Systemische teamcoaching in het onderwijs
Systemische teamcoaching in het onderwijs
Henk Galenkamp
De samenhang tussen ambitie, basiskwaliteit en een kwaliteitscultuur
Een ambitie op goed onderwijs
Minke Knol
Schoolontwikkeling, ambities naar doelen
Van ambitie naar uitvoer in de lespraktijk
Jaap Versfelt
Regieversterkend leiderschap - inleiding
Het onderwijs wil door! Regieversterkend onderwijs
Elena Carmona van Loon
Handboek professionele schoolcultuur
Handboek professionele schoolcultuur
Machiel Karels
Professioneel leren
Heeft nascholing zin? Tien principes voor succesvolle professionalisering
Korstiaan Karels
pedagogische sensitiviteit
Werken aan pedagogische sensitiviteit in je team
Myriam Lieskamp
Van deze rotonde
Hoe komen we van deze rotonde? Over het belang van creatief en probleemoplossend denken bij schoolontwikkeling
Myriam Lieskamp
Platform #onderwijs2032
Het platform #onderwijs2032: hun eerste advies
Casper Hulshof
Vreemde talen onderwijs
Platform Onderwijs2032 helpt vreemde talen onderwijs om zeep
Erna Brummel
Kwaliteit in de klas
Kwaliteit in de klas? Onderwijskwaliteit op papier of in de klas...
Bea Pompert
Nationaal curriculum
De vorming van een nationaal curriculum: #onderwijs2032
Marjolein Zwik


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Hoe bouw je aan een topteam? Tjipcast 033
Hoe bouw je aan een topteam? Tjipcast 033
redactie
Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
redactie
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
redactie
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
redactie
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
redactie
Helma van der Hoorn - Bestuurlijke vernieuwingen door vertrouwen
Helma van der Hoorn - Bestuurlijke vernieuwingen door vertrouwen
redactie
Onderwijskwaliteit in een video van één minuut uitgelegd
Onderwijskwaliteit in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Patronen doorbreken en beweging krijgen in organisaties
Patronen doorbreken en beweging krijgen in organisaties
redactie
Tip van Tjip 010  en de spieken studiedag voor onderwijsmanagers
Tip van Tjip 010 en de spieken studiedag voor onderwijsmanagers
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



authentiek leiderschap
dienend leiderschap
duurzame organisatieontwikkeling
kwaliteitskaarten
kwaliteitszorg
leiderschapsstijl
lerarenregister
medezeggenschapsraad
onderwijskwaliteit
onderwijsleerproces
onderwijsontwikkeling
onderwijstoezicht
onderwijsvernieuwing
registerleraar
schoolbegeleidingsdienst
schoolbestuur
schoolontwikkeling
situationeel leiderschap
transparante organisatie

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest