Beïnvloedt ervaringsleren de examenresultaten van vmbo-leerlingen?

Geplaatst op 26 maart 2018

Samenvatting

Onderwijs dat bestaat uit ervaringsleren en/of leren buiten de schoolmuren in combinatie met leren in de klas heeft positieve effecten op leerprestaties. Verder zijn er positieve effecten op niet-cognitieve vaardigheden zoals onderlinge samenwerking. Het gaat om buitenlands onderzoek onder leerlingen in het voortgezet onderwijs én volwassen studenten of cursisten. De resultaten kunnen daarom mogelijk niet een-op-een naar vmbo-leerlingen worden vertaald.

De Amerikaanse filosoof en pedagoog John Dewey wordt meestal gezien als de grondlegger van het ervaringsleren. Hij stelt dat leren eigenlijk gelijk staat aan het opdoen van ervaringen plus het reflecteren op die ervaringen. Voor leren zijn dus zowel ervaringen als reflectie nodig. Ervaringen zonder reflectie leiden niet tot leren. En reflectie zonder ervaring levert voor het leren niks op.

Het reguliere voortgezet onderwijs maakt niet standaard gebruik van de eigen ervaringen van leerlingen, noch is het vanzelfsprekend hen daarop te laten reflecteren. In reguliere lessen is er meer aandacht voor bijvoorbeeld kennisoverdracht, oefening van vaardigheden en reproductie. De vraag is of het vervangen van een deel van de reguliere lessen door ervaringsleren leidt tot betere prestaties op gestandaardiseerde toetsen (zoals een examen).

Examenresultaten

Of ervaringsleren examenresultaten in het voortgezet onderwijs positief of negatief beïnvloedt, daar is geen onderzoek naar gedaan. Wel zijn er meer in het algemeen onderzoeksresultaten beschikbaar over het effect van ervaringsleren.

Leerlingen van middelbare scholen met een buitenschools georiënteerd curriculum scoren hoger op bijvoorbeeld toetsen voor lezen en rekenen dan leerlingen van vergelijkbare scholen met een traditioneel lesaanbod. Ook zijn buitenschoolse lesactiviteiten effectiever voor het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden dan lesactiviteiten in de klas. Om het effectief te laten zijn moet het buitenschoolse deel zorgvuldig gepland en geïmplementeerd worden. En het moet een follow-up hebben in de lessen binnen de schoolmuren.

Ervaringsleren heeft positieve effecten op het behalen van vooraf vastgestelde leerdoelen. Dat blijkt uit studies onder middelbare scholieren én volwassenen in trainingssituaties.

Ervaringsprojecten

Specifiek gericht op leerlingen in het voortgezet onderwijs is het STREAM-programma. STREAM staat voor science, technology, reading, engineering, arts, mathematics. Het is een programma voor ervaringsleren op een reguliere school in de VS. Docenten werken samen met een externe (non profit) organisatie die ervaringsprojecten ontwikkelt voor de leerlingen in de lokale omgeving. In deze projecten doen leerlingen authentieke ('real life') ervaringen op binnen en buiten de school. Het ervaringsleren binnen dit programma blijkt bij te dragen aan de niet-cognitieve vaardigheden van de leerlingen (bijvoorbeeld samenwerken) en aan de motivatie voor school. De voortgang van leerlingen (op basis van gestandaardiseerde tests) is vergelijkbaar met leerlingen die traditionele lessen volgen.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Sjerp van der Ploeg (kennismakelaar Kennisrotonde)
Vraagsteller: Docent voortgezet onderwijs

Vraag

Hoe zijn de examenresultaten (cspe en cse) van vmbo-leerlingen die overwegend les krijgen in een traditionele setting (binnen de vier muren van een klaslokaal) ten opzichte van vmbo-leerlingen waarbij een substantieel deel van hun begeleide onderwijstijd door middel van ervaringsleren (buiten de vier muren van een klaslokaal) is ingevuld?

Kort antwoord

Onderzoek laat zien dat onderwijs dat bestaat uit ervaringsleren en/of leren buiten de schoolmuren in combinatie met leren in de klas positieve effecten heeft op leerprestaties. Verder zijn er positieve effecten gevonden op niet-cognitieve vaardigheden zoals onderlinge samenwerking. Het gaat om buitenlands onderzoek waarin naast leerlingen in het voortgezet onderwijs ook volwassen studenten of cursisten zijn meegenomen. Dat maakt dat de resultaten mogelijk niet één op één naar vmbo-leerlingen vertaald kunnen worden.

Toelichting antwoord

Van de jaren zeventig komt in de onderwijsliteratuur het begrip ervaringsleren (experential learning) in zwang. In de literatuur rond dit begrip wordt meestal Dewey als grondlegger aangehaald (Dewey, 1938). Hij stelt dat leren eigenlijk gelijk staat aan het opdoen van ervaringen plus het reflecteren op die ervaringen. Dat veronderstelt dat voor leren dus zowel ervaringen als reflectie nodig zijn. Ervaringen zonder reflectie leiden dus niet tot leren en ook reflectie zonder ervaring levert in termen van leren niks op. Fowler (2007) heeft dat als volgt geschematiseerd.            

                            

In een reguliere schoolsetting in het voortgezet onderwijs is het gebruik maken van eigen ervaringen van leerlingen het daarop (laten) reflecteren geen standaard werkwijze. In reguliere lessen is er meer aandacht voor bijvoorbeeld kennisoverdracht, oefening van vaardigheden en reproductie. De vraag is of het vervangen van een deel van de reguliere lessen door ervaringsleren leidt tot betere prestaties op gestandaardiseerde toetsen (zoals een examen) dan alleen een regulier lesaanbod.

Er is geen onderzoek gedaan naar de vraag of specifiek examenresultaten positief of negatief worden beïnvloed door het toevoegen van ervaringsleren in het lesprogramma in het voortgezet onderwijs. Wel zijn er meer in het algemeen onderzoeksresultaten beschikbaar over het effect van ervaringsleren.

Rickinson e.a. (2004) geven een overzicht van de uitkomsten van 150 studies over zogenaamd buitenschools leren. Daaruit blijkt dat er weinig vergelijkend onderzoek is gedaan naar het effect van buitenschools leren op leerprestaties. Het beperkte aantal vergelijkende studies laat evenwel zien dat leerlingen van scholen (voortgezet onderwijs) met een buitenschools georiënteerd curriculum hoger scoren op diverse indicatoren voor leerprestaties (bijvoorbeeld toetsen voor lezen en rekenen) dan leerlingen van vergelijkbare scholen met een traditioneel lesaanbod. Ook bij directe vergelijkingen tussen lesactiviteiten blijkt dat buitenschoolse lesactiviteiten effectiever zijn voor het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden dan lesactiviteiten die in een klas-setting plaatsvinden.

Om het effectief te laten zijn moet het buitenschoolse deel zorgvuldig gepland en geïmplementeerd worden en moet het een follow up hebben in de lessen binnen de schoolmuren.

Een meta-analyse (Burch, e.a., 2014) op basis van16 studies met een (quasi-)experimentele opzet waarin interventiegroepen (met diverse vormen van ervaringsleren) zijn vergeleken met controlegroepen, laat eveneens zien dat het gebruik van ervaringsleren positieve significante effecten heeft op het behalen van de vooraf vastgestelde leerdoelen. Het gaat bij deze studies overigens niet specifiek over leerlingen in het voortgezet onderwijs maar ook om volwassenen in trainingssituaties.

Wel specifiek gericht op leerlingen in het voortgezet onderwijs is het STREAM-programma (Scogin, e.a., 2017). STREAM staat voor science, technology, reading, engineering, arts, mathematics, en is een programma voor ervaringsleren dat op een reguliere school in de Midwest in de VS wordt uitgevoerd. Daarin werken de docenten samen met een externe (non profit) organisatie die ervaringsprojecten ontwikkelt voor de leerlingen die in de lokale omgeving zijn ingebed. Het gaat om projecten waarin leerlingen autentieke ('real life') ervaringen opdoen. Die projecten vinden binnen en buiten de school plaats, duren 4 tot 8 weken en hebben veelal een ‘groene’ component.

Uit de resultaten blijkt dat het ervaringsleren binnen dit programma bijdraagt aan de niet-cognitieve vaardigheden van de leerlingen (bijvoorbeeld samenwerken), aan de motivatie voor school en dat de voortgang van leerlingen (op basis van gestandaardiseerde tests) vergelijkbaar is met leerlingen die in een traditionele setting lessen volgen.

Geraadpleegde bronnen 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Coöperatief leren
Coöperatief leren: samenwerkend leren - principes - voordelen
Arja Kerpel
Coöperatieve werkvormen
Coöperatieve werkvormen: 17 werkvormen voor groepen
Arja Kerpel
Motivatie vmbo
Training helpt leraren vmbo-leerlingen te motiveren
Annemieke Top
Biesta reflectie
Reflecties bij Het prachtige risico van onderwijs van Gert Biesta
Harm Klifman
Examenvrees
Eindexamenvrees: Een mislukking is nog geen ramp!
Ivo Mijland
Acht dimensies
Leren: wat is dat eigenlijk
Robert-jan Simons
Tiener college
Tiener College - school voor onderwijs aan 10 - 14 jarigen
Pieter Snel
Lef om te luisteren
Lef om te luisteren - Hoe luister je nu echt naar leerlingen?
Arja Kerpel


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Marco de Witte over de essentie van veranderen in organisaties
Marco de Witte over de essentie van veranderen in organisaties
redactie
Grote innovatie in kleine stappen. Tjipcast 029
Grote innovatie in kleine stappen. Tjipcast 029
redactie
Hoe maak je van kleine stappen een grotere innovatie beweging?
Hoe maak je van kleine stappen een grotere innovatie beweging?
redactie
Hoe ontwerp je een goed leertraject? Tjipcast 013
Hoe ontwerp je een goed leertraject? Tjipcast 013
redactie
Leren en opleiden aantrekkelijk maken: Tjipcast 001
Leren en opleiden aantrekkelijk maken: Tjipcast 001
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



ervaringsgericht onderwijs
lerende school
traditioneel vernieuwingsonderwijs

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest