Klagende ouders en de kunst van samenwerking

Ivo Mijland

trainer en coach bij Ortho Consult

Geplaatst op 23 mei 2018

‘Maledive hoort een zon te zijn. Ze is getest, ze heeft een IQ van 140.’ Aldus de vader van Maledive. Hij gaat verhaal halen bij juf Ank, want die beweert dat Maledive, volgens het systeem, een maan is. Vader geeft aan dat zijn dochter hoogbegaafd is en daardoor ook heel veel faalangst heeft. Juf Ank trekt die hoogbegaafdheid in twijfel, want ze heeft er nog nooit wat van gemerkt. Uiteraard weet vader het zeker, want ze is getest. Hij verwijt juf Ank dat zij als voormalig kleuterjuf wellicht onvoldoende in haar mars heeft om kinderen in groep 3 optimaal te stimuleren. Juf Ank vindt vooral dat Maledive een erg vrolijk meisje is, vooral voor een hoogbegaafd kind.

Even later zie je wie het meest last heeft van de discussie tussen juf Ank en vader. Maledive, die huilend in de klas probeert te lezen in een boek van Teetje Beckman dat vader (die Thea Beckman persoonlijk zegt te kennen) als extra stimulans via juf Ank het klaslokaal binnenloodst.

Natuurlijk, de scenes in De Luizenmoeder zijn extreme uitvergrotingen van grotemensengedrag. Geen leerkracht of ouder zal zich herkennen in de nare spelletjes die over de hoofden van de kinderen gespeeld worden. En toch, tegelijkertijd, zal ook elke leerkracht en elke ouder tijdens de schaterlach die door de geweldige acteurs ontlokt wordt, wat schaamrood voelen. Want een klein beetje, een heel klein beetje, voelen leraren en ouders ook dat het wel een kern raakt. Leerkrachten die de klagende ouders inderdaad zien binnenkomen met soms vergezochte kritiek. En ouders die op hun beurt de leerkracht herkennen die net niet goed genoeg opkomt voor de belangen van hun kind.

Cijfers

De cijfers liegen er niet om. Ouders werpen zich steeds vaker op als tegenstander van de school. Achmea vertegenwoordigde vorig jaar 784 zaken waarbij ouders de aanval openden op de school waar hun kind onderwijs volgde. Dat is in vergelijking met vijf jaar geleden een stijging van 40 procent. Ouders doen een school en hun kind onrecht aan door via de juridische weg van hun kind bij wijze van spreken een zon-kind te maken. Juridisch je zin doordrijven is een onrechtvaardige aanslag op de goede intenties van school.

En toch hebben ouders die klagen ook altijd een goed punt. Ze komen, vanuit hun emotionele verbinding met hun kind, op voor hun belangen. In feite is er bij problemen tussen thuis en school, vrijwel altijd een botsing tussen het emotionele verlangen van ouders en het professionele oog van school. De klacht gaat zelden over het feit van ‘maan naar zon’. Het gaat over het gevoel dat gevoed wordt door de geschiedenis, de omgeving en het gezin van herkomst van de ouders.

Wat is klagen?

In het woordenboek kent het begrip ‘klagen’ twee omschrijvingen: ‘een manier om je ontevredenheid te uiten’ en ‘zachtjes huilen’. Vertaald naar klagende ouders, heb je dus te maken met ouders die ergens ontevreden over zijn of die verdrietig zijn. Soms kunnen ouders hun verlangen op een hele constructieve manier uiten op school. Maar er zijn ook ouders, zoals de vader van Maledive, die op een destructieve manier hun punt maken en de juf van groep 3 vertellen dat een kleuterjuf niet in staat is om les te geven aan groep drie. Dat kan vergaande gevolgen hebben.

Bij De Luizenmoeder loopt het steeds met een sisser af, maar als een leerkracht zegt wat juf Ank zegt, dan is de kans groot dat ouders hun klacht kracht bijzetten, desnoods via de juridische weg. Ik ben er van overtuigd dat de ouders van Maledive, was het een echt dossier, niet accoord gaan met de reactie van juf Ank op de uitspraak over hun ‘hoogbegaafd kind’. Misschien ben je wel jaloers op het lef van juf Ank om te reageren met de woorden: ‘Dat weet Maledive dan heel goed verborgen te houden.’ Maar diep van binnen weet je dat dit uiteindelijk niet in het belang is van het lerende kind.

Wat dan wel?

Wie te maken krijgt met klagende ouders staat voor de uitdaging zich te realiseren dat deze ouders verlangen naar een verandering. De intentie is daarbij vrijwel altijd goed. Er is geen ouder die op school klaagt in de hoop dat dit leidt tot verslechtering van de omstandigheden. Daarom is het zo belangrijk om klagende ouders serieus te nemen vanuit de basishouding: ‘Fijn dat u klaagt!’ De klacht is dan een aanleiding om te kijken naar mogelijkheden om zaken te verbeteren in ieders belang. Richt je dan niet op de inhoud ‘zon of maan’, maar op het gevoel ‘hoe is dat voor u dat Maledive niet bij de uitmuntende lezers hoort?’

Gratis advies

Als je kunt kijken vanuit het perspectief van de klager, ontmoet je een gratis extern adviseur die haarscheurtjes feilloos weet bloot te leggen. Misschien kun je als school op grond van de klacht overwegen of het verstandig is om het leesniveau van de kinderen in de eerste periode vooral te gebruiken voor interne afwegingen en bijsturingen. Of kun je de klagende ouder leren zien als een ouder die vooral graag wil dat hun kind gelukkig is. Dat is wat ouders en leerkrachten verbindt: de gezamenlijke wens om kinderen te zien glanzen.

Kritische, claimende, klagende ouders zijn namelijk vooral loyale ouders. Ze komen op voor de belangen van diegene die het dichtst bij hen staat: hun kind, de leerling van de school. Ouders kunnen daarin, als ze zich niet genoeg gezien voelen, over gaan tot zeer destructief handelen. Ze komen daarmee op voor de onlosmakelijke verbondenheid met hun kind, maar ook met het geschiedenisboek van de familie.

Wat is het probleem?

Zodra je te maken krijgt met klagende ouders, is het de kunst op zoek te gaan naar het werkelijke, onderliggende probleem. Wat maakt ouders zo onzeker over het studieadvies, wat ervaren ouders als hun kind geschorst wordt. En wat is het effect op ouders als ze zien dat hun kind qua lezen minder snel gaat dan het kind van de buren. In gesprek met klagende ouders moet je je niet alleen richten op het probleem, maar vooral ook op samenwerking, kwetsbaarheid en oprechte verbinding. Geef ouders erkenning. Natuurlijk is het ingewikkeld om te zien dat je kind minder snel leert zwemmen dan andere kinderen. Leer kijken naar wat ouders beweegt om te doen wat ze doen, door nieuwsgierig te zijn naar waar loyaliteit naar het kind een rol speelt in de loyaliteit naar de school.

Multatuli

Hoe harder ouders tegen lijken te werken, hoe meer je moet investeren in de samenwerking. Niet alleen in het belang van de school en de ouders, maar vooral ook in het belang van de leerlingen die machteloos toe kijken hoe volwassen mensen er een rommeltje van maken. Want het kind kan vanuit zijn loyaliteit niet anders dan het met zijn ouders eens zijn.

Maledive was zelfs zo loyaal, dat ze voor zichzelf opkwam met behulp van de door haar vader zo geliefde Multatuli. ‘Van de maan af gezien zijn wij allen even groot,’ leest Maledive de ouders de les. Juf Ank sluit aan: Als je wilt dat je kind hogerop komt, moet je er vooral niet bovenop gaan zitten. En als je als juf of meester ziet dat ouders dat toch doen, weet dan dat jullie vanaf de maan af gezien even groot zijn en maak contact met de ouders die geen contact lijken te maken. Dat doe je niet voor jezelf. Je doet het voor Maledive en alle andere lerende kinderen…

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!