Nieuwe autoriteit/verbindend gezag - voor het onderwijs

>> Nieuwe autoriteit verbindend gezag voor het onderwijs direct bestellen. (bol.com)

Dat gezag geen vanzelfsprekendheid meer is in deze tijd, is een open deur. Een positieve relatie met leerlingen heeft de voorkeur. Toch leeft onder veel leraren een gevoel van onmacht: hoe ver mag je gaan met straffen, hoe streng mag je zijn? Haim Omer laat in Nieuwe Autoriteit/Verbindend Gezag voor het onderwijs zien wat het antwoord is op deze onmacht. Aanwezigheid, zelfcontrole, een goede relatie met leerlingen en verzet tegen ongewenst gedrag zijn hierin kernwoorden. 

Met dit boek wil Haim Omer handvatten geven om gezag te versterken want 

als de leraren niet over de nodige autoriteit beschikken om de gedragsregels op school te bepalen, zullen de dominante leerlingen dat wel doen. 

In zes hoofdstukken neemt de auteur ons mee en in deze samenvattende recensie volgen we deze hoofdstukken.

1. De autoriteit van leraren is niet meer vanzelfsprekend

Niet iedereen ziet het herstel van de autoriteit van leraren als een positief doel. In de jaren zestig werd de droom van een opvoeding zonder autoriteit ideaal. Een vrije opvoeding waarin het kind zich op een natuurlijke manier kon ontwikkelen werd gepromoot. Studies hebben inmiddels aangetoond dat kinderen die opgroeien zonder grenzen en verwachtingen zich minder goed ontwikkelen dan kinderen die een meer traditionele opvoeding krijgen. Hun frustratietolerantie is lager en deze kinderen geven sneller op in een gestructureerde omgeving. 

Eenzaamheid in de opvoeding is een toenemend probleem. 

Ouders zijn eenzame opvoeders geworden in een maatschappij waarin familieverbanden minder hecht zijn en er veel alleenstaande ouders verdwijnen in de anonimiteit van de samenleving. 

Ook leraren - vanouds ook een eenzaam maar wel gerespecteerd beroep- zijn kwetsbaarder dan vroeger. Er is veel angst voor kritiek, ouders nemen in toenemende mate een vijandige houding aan tegenover leraren. Tuchtmaatregelen die vroeger orde en gezag hielpen handhaven, zijn nu uit de boze. We kunnen en willen niet naar de tijd van vroeger terug want verschilllende opvattingen van de traditionele autoriteit zijn voor ons niet langer acceptabel. Maar hoe dan nu verder? Haim Omer introduceert het begrip Nieuwe Autoriteit. Hoe onderscheiden beide vormen van autoriteit zich? 

Kenmerken Traditionele autoriteit

1. Er is afstand tussen de gezagsfiguur en het kind. Vraag:  Maar hoe kunnen we nabijheid en gezag dán combineren?
2. Controle en gehoorzaamheid als taak van de gezagsdrager om gehoorzame kinderen te ontwikkelen. Vraag: kan er gezag bestaan zonder controle en gehoorzaamheid?
3. Hiërarchie in de gezagsverhoudingen. De gezagsdrager was aan niemand onder hem verantwoording verschuldigd. Vraag: is door het vervagen van de hiërarchische structuur en het klaslokaal aan kritiek bloot te stellen de basis van het gezag niet aangetast?
4. Onmiddelijke bestraffing van negatief gedrag; vaak waren dit pijnlijke straffen die inmiddels afgeschaft zijn; straffen gebeurt nu minder en dan nog langzaam (schorsing bijvoorbeeld) zodat willekeur verdwijnt. Vraag: is daarmee ook de macht van de gezagsdrager verdwenen?

Omdat we belangrijkste elementen van het gezag uit het verleden afgeschaft hebben ontstaat er een vacuüm. Maar een school zonder gezag is onmogelijk. Het begrip Nieuwe Autoriteit wil een soort gezag creeëren dat in overeenstemming met onze waarden status, veerkracht en invloed op legitieme wijze opbouwt. 

Kenmerken Nieuwe Autoriteit

1. Er is sprake van een vastberaden aanwezigheid. 

Als een leraar aanwezig is, ervaart de leerling hem als dichtbij en geïnteresseerd, maar ook als een toezichthoudende en vastberaden figuur in het licht van problematisch gedrag. 

2. Zelfbeheersing staat centraal bij de gezagsdrager. Drie sleutelzinnen vergroten daarbij de zelfbeheersing en werken de-escalerend:

• 'Smeed het ijzer als het koud is!'
• 'Je hoeft niet te winnen, alleen maar vol te houden!'
• 'Fouten zijn niet te vermijden, maar je kunt ze wel herstellen.'

3. Ondersteuning is belangrijk; leraren zullen spreken in de wij-vorm in plaats van in de ik-vorm

Citaat: Een leraar die begrijpt dat zijn gezag niet alleen vanuit hemzelf komt, maar voortvloeit uit de ondersteuning, de legitimiteit en de samenwerking die hij krijgt van anderen, zal bredere schouders hebben.

4. Niet langer geldt het principe van onmiddellijke vergelding, maar van volharding en geduld. 'De tijd zelf is een bron van gezag geworden.' 

Hoofdstuk 2 Aanwezigheid voor leraren

Een aanwezige leraar straalt met zijn gedrag uit: ‘ik ben jouw leraar, ik ben vlakbij, ik ben waakzaam, ik geef om jou, ik ben hier en ik ga nergens naartoe.’  Het geeft leerlingen het gevoel dat ze gesteund worden.
De aanwezigheid van de leraren vindt plaats op individueel niveau, op klasniveau en in de school als geheel.
Het is niet nodig dat een leraar mysterieus en ongrijpbaar charisma hiervoor heeft. Aanwezigheid heeft juist alles te maken met het fysieke gedrag. Leraren die tussen de schoolbanken doorlopen stralen alertheid, energie en vastberadenheid uit. Maar ook wordt hij de leider die zich tussen de mensen begeeft.

Het is belangrijk dat leraren weten wat voor hen de rode lijn is. Zo wordt het gemakkelijker om te beslissen wanneer het tijd is om in te grijpen.

Een verhoogde aanwezigheid tonen, doe je zo: zodra de leerling een rode lijn overschrijdt, stop je met lesgeven, draai je je hele lichaam naar de leerling toe en zeg je duidelijk de naam van de leerling. Je blijft op je plaats staan, kijkt de leerling rustig aan en wacht met een neutraal gezicht tot de leerling rechtop gaat zitten en terugkeert naar zijn werk. Je blijft ongeveer 20 seconden in die houding staan.

Ook huiswerk controleren is een manier om de ervaring van aanwezigheid en waakzaamheid te versterken. Evenals het- bij binnenkomst van de leerlingen- fysiek in de deuropening staan en te laten zien dat dit jouw territorium is.
Aanwezigheid creëren tegenover elke leerling kan door een persoonlijke relatie met hen op te bouwen, hen bij name te kennen en andere signalen van vertrouwdheid te geven. Dit kan door ouders van leerlingen aan het begin van het schooljaar te bellen en een positief gesprekje te voeren.

Uit onderzoek blijkt dat wanneer de leraar aan het begin van het schooljaar op een positieve manier contact opneemt met de ouders, de samenwerking met de ouders nadien veel beter is.

De aanwezigheid van leraren moet in de hele school gevoeld worden. In toiletten, kleedkamers of in bepaalde hoeken van de school kunnen soms gebieden ontstaan waar leraren geen vat op hebben en ook liever niet komen. Dat voelen leerlingen en daarom is het belangrijk ook daar toezicht te houden.

Hoofdstuk 3 Leraren en ouders, een noodzakelijk verbond

Als de samenwerking met ouders verbetert, zal dat een positief effect hebben op de status van de leraar, de status van de ouder én de toestand van de leerling. Het besef dat leraren en ouders in hetzelfde schuitje zitten, ligt hieraan ten grondslag.

Ruzies tussen ouders en leraren hebben ernstige gevolgen;

1. Het ondermijnt het gezag van de leraar; De leraar weet dat hij in zijn omgang met de leerling niet de steun zal krijgen van de ouders en ook de leerling beseft dat;
2. Het ondermijnt het gezag van de ouders; leraren zijn minder bereid problemen te delen met ouders over hun kind. Dus zijn de ouders slechter geïnformeerd;
3. Het versterkt het probleemgedrag van het kind. Als kinderen weten dat ouders en leraren niet met elkaar praten ervaart hij vrijheid en toestemming voor zijn problematische gedrag;
4. Het gevoel van orde en veiligheid in de klas wordt ondermijnd.

In het vervolg van hoofdstuk 3 wordt ingegaan hoe de verhouding tussen ouders en leerkrachten kan verbeteren. Verschillende gesprekstechnieken komen daarbij aan de orde. De nadruk ligt steeds op het wij-gevoel versterken. Wegblijven uit het idee dat de leerkracht er alleen voorstaat (de school staat om hem heen) en wegblijven uit het idee dat ouders en de school verschillende belangen hebben: nee, zij zoeken samen het beste voor het kind. De principes van de leraar-ouderdiplomatie worden gevolgd waarbij respect voorop staat.

Leraren krijgen in dit hoofdstuk tips om de verhoudingen met ouders te verbeteren:

• laat hang naar perfectie los; ook leraren mogen fouten maken;
• een positieve en empathische benadering kan de angstige houding van ouders doorbreken;
• leg in een vroeg stadium een positief contact met ouders; maar verzwijg in een later stadium problematische gebeurtenissen niet;
• digitale communicatie kan persoonlijke communicatie niet vervangen;
• in geval van een openlijk conflict tussen leerkracht en ouder, is het raadzaam anderen van het schoolteam te laten bemiddelen.

Hoofdstuk 4 Samenwerking tussen leraren

Het principe van Nieuwe Autoriteit gaat er van uit dat een aanval op één leraar een aanval is op het hele schoolteam. Dit verandert de status van de leraar zowel als de sfeer op school. De heersende opvatting dat elke leraar zijn eigen problemen zelf moet oplossen wordt zo ontkracht.
Hulp vragen is geen teken van zwakte.

De concepten van de Nieuwe Autoriteit hebben tot doel om de gangbare perceptie van macht en zwakte te veranderen. De positieven kracht van de Nieuwe Autoriteit is niet hetzelfde als machtsvertoon.

Bij Nieuwe Autoriteit gaat het om autoriteit die via een netwerk van wederzijdse ondersteuning werkt. Dit kan ook de hand reiken naar een kind en hem uitnodigen erbij te horen.
In onze maatschappij staan privacy en discretie hoog aangeschreven. Daardoor ontstaat de neiging om dingen achter gesloten deuren op te lossen.

Wij keuren een dergelijke regeling ten zeerste af.  Het ontneemt de medeleerlingen en de leraren immers het recht om te weten en te voelen dat de school vastberaden actie onderneemt tegen negatief gedrag.

Schaamte van de leerling voor zijn gedrag kan helend werken mits de juiste gesprekstechnieken worden gebruikt, waarbij leerlingen de hand wordt gereikt om zonder gezichtsverlies terug te keren tot de groep.
Samenwerken tussen leraren is een heel natuurlijke en duidelijke oplossing. Succes als leraar hangt niet af van persoonlijk charisma ook al kan het handig zijn dat je het hebt. Iedereen kan zijn doelen bereiken dankzij zijn eigen karakter.
Waakzame zorg opschroeven betekent ook leerlingen erbij betrekken om incidenten (anoniem) te kunnen melden. Daarbij is de regel ‘beschermen gaat voor op straffen’ heel belangrijk om een effectieve waakzame zorg te creeëren.

Hoofdstuk 5 De directeur

Directeuren kunnen te lijden hebben onder een enorme eenzaamheid en druk die van allerlei kanten op hem/haar afkomt.
Nieuwe Autoriteit kan directeuren enorm helpen uit hun isolement te komen:
Een directeur die deze principes toepast, reageert minder gauw impulsief of agressief;
De directeur cultiveert een positieve relatie tussen de school en de ouders;
Door transparant te zijn, ontstaat er minder argwaan bij ouders;
De steun van collega’s biedt een leraar die in de fout gaat een waardige manier om dingen recht te zetten.
Multilaterale oplossingen (meerdere personen in gesprekken) verminderen het risico op ontstaan van een gevecht;

Hoofdstuk 6 Méér dan sancties

De Nieuwe Autoriteit geeft een aantal maatregelen die de status van de leraren versterken:

• Zelfbeheersing geeft de gezagdrager kracht. Hoewel diep in ons bewustzijn het idee vastligt dat geweldsuitbarstingen en tirades imponeren. Het is lastig dat idee los te laten. Nieuwe Autoriteit laat zien hoe zelfbeheersing eigenlijk macht is. Een leraar die principes van uitstel toepast laat zien dat hij zichzelf onder controle heeft.
• Publieke opinie: door documentatie en uitwisseling worden nare incidenten uit de verborgenheid gehaald; een leraar is niet langer één stem maar klinkt als een koor.
• Herstelacties: de oude manieren van straffen leiden tot boosheid bij leerlingen; het is goed om hen een herstelactie te laten doen die hen eervol kunnen laten terugkeren in de groep.

Ook de aankondiging (in een vooropgezette setting) en sit in (een wachten tot de leerling in beweging komt) kunnen bruikbare instrumenten zijn. Het zijn overgangsrituelen die een nieuwe manier weerspiegelen van met problemen om te gaan.

Conclusies

De Nieuwe Autoriteit staat niet tegenover de traditionele autoriteit maar kan gezien worden als aanvulling in plaats van een vervanging.

Recensie

Het boek Nieuwe Autoriteit van Haim Omer biedt een vernieuwende kijk op opvoeding en leiderschap. Omer pleit voor een autoriteit die niet gebaseerd is op macht of controle, maar op respect, nabijheid en betrokkenheid. Het idee van "Nieuwe Autoriteit" is dat ouders, leerkrachten en andere gezaghebbenden niet proberen om hun wil op te leggen, maar juist een verbindende rol spelen en positieve relaties opbouwen. In plaats van straffen en belonen, wordt de nadruk gelegd op het stellen van grenzen en het tonen van consistentie en betrokkenheid.

Positief aan het boek is ook dat het handvatten geeft om leerkrachten uit hun eenzame positie te halen. De focus ligt niet op de enkeling als leerkracht, maar op het team en de school als geheel.

Omer introduceert concepten zoals 'zelfregulering' en 'actieve aanwezigheid', waarbij ouders en opvoeders een voorbeeldfunctie vervullen en zelf in staat moeten zijn om kalm en met geduld te reageren, zelfs in moeilijke situaties. Dit boek biedt praktische handvatten om met conflicten om te gaan zonder dat er autoritaire macht aan te pas komt. Het biedt een waardevolle benadering voor diegenen die op zoek zijn naar een meer empathische manier van opvoeden en begeleiden. Het idee van autoriteit als samenwerking en verbinding maakt het boek relevant voor zowel ouders als professionals in opvoeding en onderwijs.

De ideeën van Nieuwe Autoriteit van Haim Omer hebben hun weg gevonden in het onderwijs en daarbuiten. Het is mooi dat in het slothoofdstuk aangegeven wordt - in tegenstelling tot eerdere beweringen- dat Nieuwe Autoriteit niet absoluut tegenover oude autoriteit staat en dat het eerder wordt gezien als aanvulling dan als vervanging. 

Haim Omer heeft verschillende boeken geschreven, maar dit boek richt zich specifiek op het onderwijs.

Bestellen

Het boek Nieuwe autoriteit verbindend gezag voor het onderwijs is te bestellen via bol.com: