Draagt passend onderwijs bij aan de begeleiding van mbo-studenten met een ondersteuningsbehoefte in de beroepspraktijkvorming?

Geplaatst op 10 oktober 2019

De stage en de overgang naar werk zijn voor veel mbo-studenten met een ondersteuningsbehoefte een struikelblok in de opleiding. Echter, passend onderwijs kan ook in de beroepspraktijkvorming bijdragen aan de succesvolle begeleiding van die studenten. Een in de praktijk ontwikkelde en beproefde methode hiervoor is de Transitieroute. Het is een individueel maatwerktraject dat een jaar voor afstuderen begint en een jaar na afstuderen eindigt. Een gezamenlijke aanpak van betrokkenen kan leiden tot een succesvolle transitie.

Met de invoering van passend onderwijs in 2014 werd richting gegeven aan onderwijsbeleid voor studenten met een ondersteuningsbehoefte. In de beginjaren ging alle aandacht in het mbo uit naar de ‘voorkant’ van de opleiding: het toelatingsbeleid en de intake en onderwijsovereenkomst. Er was weinig aandacht voor de stage en de overgang naar werk, terwijl juist daar de grootste struikelblokken in de loopbaan zitten. Inmiddels ontwikkelt veertig procent van de mbo-instellingen in het kader van passend onderwijs beleid voor begeleiding in de beroepspraktijkvorming.

Beroepspraktijkvorming

Acht op de tien instellingen hebben initiatieven gestart of willen dat doen om passend onderwijs ook in de stage in te voeren. Mbo-instellingen noemen als knelpunten voldoende geschikte (of aangepaste) stageplaatsen en het kunnen bieden van passende begeleiding en ondersteuning van de student tijdens de stage. Aan de andere kant ontbreekt bij een aantal leerbedrijven de bereidheid om studenten met een extra ondersteuningsbehoefte een stageplek te bieden. Sommige bedrijven zijn bovendien onbekend met wat er gevraagd wordt.

Inmiddels zijn er aangrijpingspunten bekend om passend onderwijs te vertalen naar de stage. Zorg voor een goede intake bij de start van de opleiding en een betere matching tussen student en leerbedrijf. Vergroot ook de expertise op het gebied van passend onderwijs bij stagebureaus. En zorg voor de beschikbaarheid van een jobcoach en goede stagebegeleiding. Richt een database in met bedrijven die geschikt zijn voor studenten met bepaalde ondersteunings- of aanpassingsbehoeften. Dat helpt om snel een passende match tot stand te brengen. 

Van opleiding naar werk

Behalve de stage is de overgang van opleiding naar werk voor veel studenten met een ondersteuningsbehoefte een probleem. In het project Van opleiding naar werk is gewerkt aan praktische aanpakken en een nieuwe visie op de overgang van opleiding naar werk. Dat resulteerde in de Transitieroute. De Transitieroute is er op gericht om studenten, samen met gemeente en (leer)bedrijven, ondersteuning te bieden in de overgang van opleiding naar werk. Die ondersteuning betreft de gehele keten, van stage lopen en het behalen van een diploma, naar het vinden van werk tot het behouden van werk. Een Transitieroute is een individueel maatwerktraject van een student. Dat begint een jaar voordat de opleiding is afgelopen en eindigt een jaar na het afronden van de opleiding.

Het realiseren van een doorlopende overgang is niet alleen een kwestie van programmering en praktische hulpmiddelen, maar ook van gedeelde verantwoordelijkheid. Alle partijen waarmee de jongere in zijn loopbaan te maken heeft, werken samen - elk vanuit hun eigen expertise en rol. De grootste uitdaging daarbij is om te komen tot een gezamenlijk visie en aanpak tussen mbo-instellingen, gemeenten, (leer)bedrijven en ondersteuningsaanbieders. De eerste stap is een aantal concrete, individuele plannen van transitieroutes te maken en vervolgens van daaruit het regionale overleg te voeren over faciliteiten, financiering, voorzieningen en randvoorwaarden. 

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Ton Eimers (KBA) en José van der Hoeven (Kennismakelaar Kennisrotonde)                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Vraagsteller: mbo-instelling - coach

Vraag

Draagt passend onderwijs bij aan de begeleiding van MBO-studenten met een ondersteuningsbehoefte in de beroepspraktijkvorming?

Kort antwoord

Passend onderwijs draagt ook in de beroepspraktijkvorming bij aan de begeleiding van mbo-studenten met een ondersteuningsbehoefte. De stage en de overgang naar werk is voor veel studenten met een extra ondersteuningsbehoefte een struikelblok in de opleiding. Een in de praktijk ontwikkelde en beproefde methode hiervoor is de Transitieroute: Een individueel maatwerktraject dat een jaar voor afstuderen begint en een jaar na afstuderen eindigt, waarbij een gezamenlijke aanpak van stakeholders kan leiden tot succes.

Toelichting antwoord

Met de invoering van passend onderwijs in 2014 werd richting gegeven aan het onderwijsbeleid rondom studenten met een ondersteuningsbehoefte. In de beginjaren van passend onderwijs ging alle aandacht in het mbo uit naar de ‘voorkant’ van de opleiding: toelatingsbeleid, intake en onderwijsovereenkomst. Er was weinig aandacht voor de stage en overgang naar werk, terwijl juist daar, blijkend uit monitoren en casestudies, het grootste struikelblok in de loopbaan bleek te zitten.

Beroepspraktijkvorming

Uit de monitor passend onderwijs in het mbo (Eimers & Kennis, 2017, Eimers & Kennis, 2018, monitor 2018 in voorbereiding) komt naar voren dat bijna drie kwart van de mbo- instellingen (nog) geen beleid in het kader van passend onderwijs heeft dat gericht is op de beroepspraktijkvorming (BPV of stage).

Wel is zichtbaar dat ruim 40 procent van de instellingen bezig is beleid te ontwikkelen en dat acht op de tien instellingen concrete initiatieven zijn gestart of dat willen doen om passend onderwijs ook in de stage in te voeren. De aandacht voor passende ondersteuning in de BPV is dan ook groeiende. De urgentie van de problematiek blijkt uit het feit dat de stage vaak als knelpunt wordt genoemd door de mbo-instellingen als het gaat om het bieden van passend onderwijs:

“Het draait daarbij om het beschikbaar hebben van voldoende geschikte (of aangepaste) stageplaatsen en om het kunnen bieden van de passende begeleiding/ondersteuning van de student tijdens de stage. Dat stages een knelpunt vormen bij het bieden van passend onderwijs heeft gedeeltelijk te maken met de situatie op de school. Knelpunten zijn er vooral op instellingen waar het onderwerp weinig prioriteit heeft of waar beleid op dit punt ontbreekt. Er wordt ook gewezen op de benodigde capaciteit en expertise die er nodig is. En verder is er een knelpunt bij de leerbedrijven. Niet altijd is er de bereidheid bij bedrijven of binnen een branche om studenten met een extra ondersteuningsbehoefte een stageplek te bieden, zeker niet als het gaat om aangepaste plaatsen. Instellingen geven aan dat bedrijven vaak onbekend zijn met wat er gevraagd wordt.” (Eimers/Kennis, 2017, p. 36)

In casestudies in de Landelijke Evaluatie Passend Onderwijs werd gerapporteerd over manieren om passend onderwijs te vertalen naar de stage. MBO-instellingen zetten daarbij in op:

  • een betere matching tussen student en leerbedrijf;
  • vergroten van de expertise op het gebied van passend onderwijs bij stagebureaus;
  • beschikbaarheid van een jobcoach voor studenten in de entree- en mbo-2 opleidingen;
  • stagebegeleiding;
  • een database met bedrijven die geschikt zijn voor studenten met bepaalde ondersteunings- of aanpassingsbehoeften;
  • hoe de ondersteuningsbehoefte tijdens de BPV al in de intake ter sprake kan worden gebracht (Van der Linden, Van der Stege & Van der Hoeven, 2017).

Overgang van opleiding naar werk

Niet alleen stages vormen een struikelblok. Ook de overgang van opleiding naar werk is voor veel studenten met een extra ondersteuningsbehoefte een groot struikelblok. Om aandacht te geven aan deze overgang is in de afgelopen jaren het project Van opleiding naar werk uitgevoerd (Eimers & Raaijman, 2018). In tien pilots is gewerkt aan praktisch bruikbare aanpakken en een nieuwe visie op de overgang van opleiding naar werk. Dat leidde tot de ontwikkeling van het concept van de Transitieroute, dat aansluit bij vergelijkbare Amerikaanse en Australische aanpakken (Hager, 2002, Harris & Rainey, 2009). De Transitieroute is er op gericht om studenten, samen met gemeente en (leer)bedrijf, ondersteuning te bieden in de transitie van opleiding naar werk.

Dat betekent dus een succesvolle stage, het behalen van een diploma, het vinden van werk en vervolgens het behouden van werk. De overgang van school naar werk wordt daarbij niet als een overgangsmoment beschouwd, maar als een overgangsfase: een transitie. De transitie-fase loopt nadrukkelijk door na het behalen van het diploma. Een Transitieroute is daarmee een individueel maatwerktraject van een student dat een jaar voordat de opleiding is afgelopen begint en dat eindigt een jaar na het afronden van de opleiding (Eimers & Raaijman, 2018).

Het project heeft laten zien dat het realiseren van een doorlopende overgang niet alleen een kwestie is van praktische hulpmiddelen. De complexiteit voor een succesvolle transitie schuilt in het aspect van gedeelde verantwoordelijkheid van opleiding naar werk. Partijen waarmee de jongere in zijn loopbaan te maken heeft, werken elk vanuit verschillende doelen, taken en mogelijkheden. Een goede aansluiting in werkwijze, communicatie en afstemming is lang niet vanzelfsprekend. De grootste uitdaging ligt niet zo zeer in de begeleiding, passende stageplek, jobcoach, maar eerder in het komen tot een gezamenlijk visie en aanpak, samen met regionale partijen als gemeenten, (leer)bedrijven en ondersteuningsaanbieders.

Een bevinding van mbo-instellingen die met de Transitieroute hebben gewerkt is dat het niet effectief is om te beginnen met een regionaal overleg om te komen tot commitment, financiering en afspraken. Dergelijke overleggen missen vaak de scherpte. De praktische aanpak is om te beginnen met een aantal concrete, individuele plannen van transitieroutes en vervolgens van daaruit het regionale overleg te voeren over faciliteiten, voorzieningen en het realiseren van randvoorwaarden. (Eimers & Raaijman, 2018).

Geraadpleegde bronnen

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Gratis webinar
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Bekende experts delen hun kennis
Wij-leren.online Academie 
Cursus
Slimmer onthouden en begrijpen
Slimmer onthouden en begrijpen
Systeemdenken met mindmaps en causale lussen
Medilex Onderwijs 
Webinar
Burgerschap door sociale cohesie in de klas
Burgerschap door sociale cohesie in de klas
Webinar met Gert-Jan Veerman
Wij-leren.nl Academie 
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!Werkdruk onderwijs
Hoge werkdruk in het onderwijs is een gevolg van het huidige organisatiemodel..
Luc Stevens
Passend mbo onderwijs
Passend onderwijs in het mbo maakt meer los dan gedacht
Annemieke Top
Passend onderwijs
Passend onderwijs op een basisschool - ondersteuningsplicht
Arja Kerpel
Zorg voor het kind
Zorg voor het kind: passend onderwijs - onderwijsbehoeften
Arja Kerpel
Wereldgericht onderwijs -1-
Wereld-gericht onderwijs: vorming tot volwassenheid
Gert Biesta
Wereldgericht onderwijs -2-
Kind, school, wereld: een pleidooi van Gert Biesta voor wereldgericht onderwijs
Machiel Karels
Autonome motivatie
Hoger leerrendement door vergroten autonome motivatie
Michel Verdoorn
MBO en ouders
Ouderbetrokkenheid op het mbo noodzakelijk voor schoolsucces!
Peter de Vries
Leerkracht en Passend Onderwijs
Zorgen voor of zorgen over passend onderwijs?
Kees van Overveld
Handelingsgericht passend onderwijs
Passend onderwijs: recht op verschillend zijn
Peter de Vries
Ruimte in het mbo om het onderwijs flexibel vorm te geven
Flexibel onderwijs - Speelruimte in regels voor mbo
Carine Elferink
Instrumenten passend onderwijs
Instrumenten voor begeleiden in passend onderwijs
Helèn de Jong


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Omix Webtalks met Adjiedj Bakas - De onderwijsinrichting van morgen
Omix Webtalks met Adjiedj Bakas - De onderwijsinrichting van morgen
redactie
Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
redactie
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
redactie
Het belang van maakonderwijs op de basisschool. Tjipcast 020
Het belang van maakonderwijs op de basisschool. Tjipcast 020
redactie
Hoe is de mens geworden wie hij is? Tjipcast 006
Hoe is de mens geworden wie hij is? Tjipcast 006
redactie
Wat is een lerende organisatie? En hoe word je het? Tjipcast 019
Wat is een lerende organisatie? En hoe word je het? Tjipcast 019
redactie
Wat zijn de meest hardnekkige onderwijsmythes? Tjipcast 030
Wat zijn de meest hardnekkige onderwijsmythes? Tjipcast 030
redactie
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Is het tijd om ons onderwijs anders vorm te geven? Tjipcast 011
Is het tijd om ons onderwijs anders vorm te geven? Tjipcast 011
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



beroepsonderwijs
bildung
burgerschap
curriculum
leerrendement
lio-stage
passend onderwijs
persoonlijke ontwikkeling

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest