Zo maak je richtinggevend beleid voor je school

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

  

  Geplaatst op 23 mei 2019

Van schoolverbetering naar schoolontwikkeling

Veel scholen zijn deze periode bezig met het maken van beleid voor de komende jaren. Het is daarbij zaak om niet te blijven hangen in wat elementen van schoolverbetering. Een toekomstvaste visie krijg je pas als het beleid richtinggevend is, dan ontstaat er schoolontwikkeling. In dit artikel beschrijf ik hoe je als schoolteam de grote lijnen voor de komende jaren kunt uitzetten.

In de Wij-leren.nl Academie is een gratis module beschikbaar over de in dit artikel beschreven werkwijze. De werkmaterialen voor het team zijn daarin downloadbaar.

1. Wat is ons gezamenlijk verlangen?

Allereerst is het belangrijk om vast te stellen of uit te diepen waarvoor je eigenlijk school bent. Wat wil je met je kinderen bereiken? Dit kan door met elkaar na te denken over de vraag: "Wat willen we dat de kinderen laten zien aan kennis, houding en vaardigheden als ze aan het eind van groep 8 afscheid nemen? Werk het antwoord op deze vraag als team concreet uit. Dit is het gezamenlijke verlangen en daarom ook het startpunt van beleid.

De uitkomst van deze gezamenlijke brainstorm kan heel goed op een mooie visuele manier weergegeven worden, zodat het bij iedereen op het netvlies blijft staan. Een voorbeeld van zo'n visuele weergave:

Visie school

 

Faciliteert ons onderwijs ons verlangen?

Dit vraagt natuurlijk om een verdere en concrete uitwerking, maar het geeft in ieder geval een duidelijke focus van het team aan. Dit gezamenlijk verlangen brengt meteen ook bij de volgende vraag: Hoe helpt ons onderwijs bij het realiseren van dit gezamenlijke verlangen?

We moeten vaak constateren dat we als schoolteam een hele pedagogische visie hebben op de ontwikkeling van kinderen, maar dat dit nog niet zou uit de verf komt bij de activiteiten die we organiseren. Dit leidt vaak tot discussies over elementen van het onderwijs waar we wel aan mee doen, maar waar we niet zo tevreden over zijn. Het wordt dan tijd voor een richtinggevend kader, om inzicht te krijgen in de onderwijskundige stromingen die hier een rol in spelen.

2. Richtinggevend kader

Je kunt in het onderwijskundige discours twee basisstromingen onderscheiden: een op leerstof gerichte visie en een op het kind gerichte visie. De leerstofgerichte benadering legt het zwaartepunt erg bij het belang van de didactiek en de kindgerichte stroming legt de focus vooral bij de pedagogiek. Het is niet nodig om deze twee 'polen' tegen elkaar uit te spelen, maar het is wel inzichtgevend om ze van elkaar te onderscheiden. Elke school maakt een eigen keuze als het gaat om de positie die zij op dit spectrum in wil nemen. Feitelijk geeft het gezamenlijke verlangen al antwoord op de vraag welke positie het team hierbij inneemt. Deze focus heeft gevolgen voor de pedagogiek, de didactiek en de manier van omgaan met leerstof.

Schoolbeleid

Bij een focus op leerstof, past een sturende aanpak met een gesloten didactiek en gestandaardiseerde leerstof. Een leraar die de brede ontwikkeling van kinderen wil stimuleren, zal een meer coachende houding hebben en binnen de didactiek en leerstof meer ruimte voor keuzes van leerlingen creëren.

En deze drie basisdimensies pedagogiek, didactiek en leerstof, hebben dan ook gevolgen voor de verdere organisatie en uitwerking van het onderwijs:

Schoolplan

Ook hierin maken scholen keuzes. Wat je echter wel vaak ziet, is dat leraren vanuit pedagogische overwegingen kiezen voor de pedagogische academie, maar dat ze in de praktijk van het onderwijs toch meer aan de leerstofgerichte kant terecht komen. Vaak komt dat door externe oorzaken zoals verantwoordingsdruk, toetssystemen, methodes, etc.

Het totaalplaatje van de acht dimensies ziet er zo uit:

Dimensies van onderwijs

 

3. Positie en doel

Wil je als team je gezamenlijke verlangen serieus nemen, dan moet je vanuit die visie overwegen welke positie je op de andere dimensies van onderwijs wilt innemen. De bezinning op de pedagogische houding, het didactische gedrag en het omgaan met leerstof is dan cruciaal. De andere dimensies zijn ondersteunend daaraan. De vraag is ook hoever je wilt gaan op elk van de dimensies. Dat zal afhangen van je persoonlijke overtuigingen, van de leerlingpopulatie en van de opvattingen van de ouders. Een ook de beginsituatie speelt hierin een belangrijke rol. Een handige manier om hierop te reflecteren is het overzicht waarin de dimensies zijn uitgewerkt voor elk van de vijf varianten van schooltypen. Deze varianten van schooltypen komen uit dit artikel: Kindgericht onderwijs in een lerende school.

Download de opdracht

Het belangrijkste daarin zijn de vier eerste dimensies. Maar ook wat betreft de ondersteunende dimensies kan het nuttig zijn om na te denken over waar je als schoolteam staat en wat je zou willen. Elk teamlid kan bij dit overzicht met een kleur aangeven waar hij of zij vindt dat de school staat per dimensie. En vervolgens kan aangegeven worden waar je uit zou willen komen op elke dimensie. Het gesprek hierover naar aanleiding van het individueel invullen hiervan is ook erg nuttig.

In de Wij-leren.nl Academie is een gratis module beschikbaar over de in dit artikel beschreven werkwijze. De bovenstaande werkmaterialen voor het team zijn daarin downloadbaar.

4. Wegwijzers opstellen

Als je het met elkaar eens bent over de positie waar je nu staat op elke dimensie én waar je per dimensie uit wilt komen, heb je feitelijk de wegwijzers voor het beleid al in beeld. Je moet deze wegwijzers dan alleen nog wel in transitietaal formuleren. Dat helpt namelijk om de richting duidelijk te zien. Enkele voorbeelden van wegwijzers in transitietaal:

Wij willen bewegen...

  • "... van een focus op smalle meetbare resultaten naar een focus op de brede ontwikkeling van leerlingen."
  • "... van leraren die veel sturen naar leraren die leerlingen coachen."
  • "... van methode als strakke leidraad naar een flexibele inzet van de methode."
  • "... van gestandaardiseerde leerstof naar een meer gepersonaliseerde kennisbasis."
  • "... van een klassikale organisatievorm naar flexibele en groepsdoorbrekende organisatievormen."

5. Leerkern kiezen

Als je met elkaar een aantal van dergelijke wegwijzers hebt opgesteld, moet er nog een leerkern gekozen worden. Het bewegen op de diverse dimensies gebeurt namelijk niet in het luchtledige. Je leert als team dit veranderende gedrag alleen maar aan een inhoudelijk vak. Bijvoorbeeld rekenen, taal of de zaakvakken. Het zal per school verschillen welk vak hiervoor het meest geschikt is. Dat kan bijvoorbeeld afhangen van een methode die net aan vervanging toe is. Of een vak wat om andere redenen extra aandacht behoeft.

Tenslotte

Dit proces kan je als schoolleider zelfstandig met het team doen, al zal dat afhangen van je procesvaardigheden als schoolleider. Wil je hierin zelf ontspannen mee kunnen doen, dan is het wellicht zinnig om dit proces door een externe begeleider te laten vormgeven. Dit kan een collega-directeur zijn of een externe deskundige. Dit kan temeer van belang zijn als er teamdynamiek aan de orde is die het proces kan beïnvloeden.

Als de basiskwaliteit van de school onder druk staat, is dat prioriteit nummer één om aan te werken. Dan moet dat eerst op orde gemaakt worden: schoolverbetering. Pas daarna kan er een ontwikkelrichting in gang gezet worden: schoolontwikkeling.

In een volgend artikel voeg ik nog vier dimensies aan de eerder genoemde acht toe. Het gaat dan om cultuur, leiderschap, kwaliteitszorg en ouderbetrokkenheid. Deze dimensies bewegen namelijk mee als een school op de acht basisdimensies gaat bewegen. Het is belangrijk om hier in het beleid rekening mee te houden.

Schoolcultuur visie

In de Wij-leren.nl Academie is een gratis module beschikbaar over de in dit artikel beschreven werkwijze. De werkmaterialen voor het team zijn daarin downloadbaar.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

E-learning module
Zo doe je een ontwikkelingsgerichte audit
Zo doe je een ontwikkelingsgerichte audit
Gratis korte module met downloads
Wij-leren.nl Academie 
Gratis webinar
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Bekende experts delen hun kennis
Wij-leren.online Academie 
Cursus
Vertrouwenspersoon in het vo of mbo
Vertrouwenspersoon in het vo of mbo
Een veilig schoolklimaat bevorderen
Medilex Onderwijs 
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!Reflectie op afstandsonderwijs
Reflectie op afstandsonderwijs: 12 vragen voor het schoolteam.
Machiel Karels
Dimensies van onderwijs
Dimensies van onderwijs
Machiel Karels
Werkend schoolplan
Hoe maak je een schoolplan dat werkt?
Jaap Versfelt
Kindgericht onderwijs
Kindgericht onderwijs in een lerende school
Machiel Karels
Leerkracht centrale factor
Leerkracht, grijp uw vak!
Albert de Boer
Duurzame schoolontwikkeling
Duurzame schoolontwikkeling: werken aan het schoolplan in een lerende organisatie
Jan Jutten
Rol IB-er bij kindgericht onderwijs
Rol van de IB-er op weg naar kindgericht onderwijs
Machiel Karels
Doe-het-zelf studiedag reflectie op afstandsonderwijs
Doe-het-zelf studiedag reflectie op afstandsonderwijs
Machiel Karels
De staat van het onderwijs in 2020
De Staat van het Onderwijs 2020
Myriam Lieskamp
Het waarom en het hoe van veranderen
Aan de slag met onderwijsvernieuwing
Jaap Versfelt
Is de school op koers? Definieer waarden, deel verlangens en stel doelen.
Op koers? Waarden, ambities, verlangens en doelen.
Henk Galenkamp
Van koersplan naar schoolplan
Gerard Bel
Schoolontwikkeling, ambities naar doelen
Van ambitie naar uitvoer in de lespraktijk
Jaap Versfelt
Duurzame schoolontwikkeling
Duurzame schoolontwikkeling
Myriam Lieskamp
Interdisciplinair samenwerken
Over het schoolhek heen
Myriam Lieskamp
Medezeggenschap in het onderwijs
Kansrijke medezeggenschap in het onderwijs
Myriam Lieskamp
Van deze rotonde
Hoe komen we van deze rotonde? Over het belang van creatief en probleemoplossend denken bij schoolontwikkeling
Myriam Lieskamp
Leidinggeven aan onderwijsinnovatie met ict
Leidinggeven aan onderwijsinnovatie met ict.
Myriam Lieskamp
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (1)
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (1): technologie
Tim Surma
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (2)
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (2): curriculum
Tim Surma
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (3)
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (3): wetenschappelijke ondersteuning
Tim Surma


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
redactie
Marco de Witte over de essentie van veranderen in organisaties
Marco de Witte over de essentie van veranderen in organisaties
redactie
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
redactie
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Patronen doorbreken en beweging krijgen in organisaties
Patronen doorbreken en beweging krijgen in organisaties
redactie
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
redactie
Is het tijd voor een digitale revolutie in het beroepsonderwijs?
Is het tijd voor een digitale revolutie in het beroepsonderwijs?
redactie
Hoe kun je als professional regie nemen over innovatie? Tjipcast 037
Hoe kun je als professional regie nemen over innovatie? Tjipcast 037
redactie
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
redactie
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



duurzame organisatieontwikkeling
lerende school
onderwijsontwikkeling
onderwijsvernieuwing
schoolleider
schoolontwikkeling
schoolplan
teamleren

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest