Ontdekkend leren
Geplaatst op 31 januari 2023
Wat is ontdekkend leren?
Ontdekkend leren is een werkwijze die vooronderstelt dat de leerling ergens in psychologisch opzicht aan toe is en daarom in staat stelt hem uit te dagen om de wereld actief te onderzoeken. Hierbij is de natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen het uitgangspunt.
Bij ontdekkend leren wordt thematisch gewerkt en nieuwe kennis wordt in de context geplaatst. Hierdoor leren kinderen verbanden zien. Het gaat dus niet om het leren van losse feitjes. Door nieuwe kennis en vaardigheden te verbinden aan eerder verworven kennis, beklijft het beter. Daarnaast is het zo dat de leerling de leerstof beter onthoudt als hij het zelf ontdekt.
Ontdekkend leren is actief leren
Bij ontdekkend leren zijn de leerlingen actief bezig met hun leerproces. Ze ontwikkelen hun talenten en leren hoe ze die optimaal kunnen inzetten. Ook leren ze zelfstandig denken en handelen. Ze leren initiatieven nemen, plannen, uitvoeren en reflecteren. De leerlingen ontdekken de zin van het leren en ze leren van en met elkaar.
Ontdekkend leren en coöperatief leren
Ontdekkend leren maakt gebruik van coöperatief leren. Coöperatief leren heet ook wel samenwerkend leren. Het gaat hierbij om de samenwerking tussen sterkere en zwakkere leerlingen. Dit wordt gestimuleerd door coöperatieve werkvormen, waarbij kinderen in tweetallen of groepjes werken.
Coöperatief leren maakt gebruik van de verschillen tussen kinderen. De kinderen zoeken samen naar een oplossing en helpen elkaar. Coöperatieve werkvormen hebben naast een cognitief doel ook een doel dat gericht is op het samenwerken van de leerlingen.
Ontdekkend leren en de meervoudige intelligenties
Ontdekkend leren sluit aan bij de meervoudige intelligenties (MI) van Gardner. Het uitgangspunt van dit concept is dat kinderen op verschillende manieren intelligent kunnen zijn. Er zijn acht manieren:
- verbaal/linguïstische intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met taal.
- logisch/mathematische intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met rekenen.
- visueel/ruimtelijke intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met zien.
- muzikaal/ritmische intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met muziek.
- lichamelijke/kinesthetische intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met bewegen.
- interpersoonlijke intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met betrekking tot mensen.
- intrapersoonlijke intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met betrekking tot jezelf.
- natuurgerichte intelligentie, dat wil zeggen dat je intelligent bent met betrekking tot de natuur.
Elk kind ontwikkelt zich in een aantal van deze intelligenties sterker dan in andere. Het is belangrijk dat elk kind de verschillende intelligenties ontwikkelt en zich bewust is van zijn eigen, unieke intelligentiepatroon met sterke kanten en ontwikkelpunten. Kinderen leren dat elk mens uniek is en dat de kracht ligt in de gezamenlijke diversiteit.
Bij ontdekkend leren onderzoeken de leerlingen een onderwerp door samen te werken en te leren van hun eigen en elkaars intelligenties. Na het gezamenlijke onderzoek presenteren de leerlingen hun uitkomsten vanuit hun verschillende intelligenties.
Kanttekening: Er is internationaal veel kritiek op de theorie van de meervoudige intelligenties, zie ook: https://wij-leren.nl/meervoudige-intelligenties.php.
Leerling, leerkracht, leerstof
Leren is een actieve bezigheid, waarbij de leerlingen de leerstof proberen te begrijpen en verbinden met bestaande kennis. Daarvoor is het wel een voorwaarde dat de leerlingen een ‘kapstok’ met basiskennis hebben. Daarom is het belangrijk dat de leerkracht vooraf controleert welke voorkennis de leerlingen hebben. Daar kan de leerkracht dan op aansluiten en eventuele ontbrekende kennis eerst introduceren.
Het is goed om daarbij te verwijzen naar eerder behandelde stof, want de leerlingen onthouden nieuwe leerstof beter als het gekoppeld kan worden aan bestaande kennis. Laat de leerlingen aan het einde van de les de leerstof in eigen woorden samenvatten. Integreer de nieuwe leerstof in andere vakgebieden.
Stappenplan voor ontdekkend leren
Ontdekkend leren kan spontaan ontstaan, maar de leerkracht kan de nieuwsgierigheid van de leerlingen ook prikkelen. Een stappenplan kan daarbij houvast geven. Er zijn diverse stappenplannen ontwikkeld, onder andere het Nederlandse model van Van Graft & Kemmers. Dit model onderscheidt de volgende stappen:
- Confrontatie
- Verkennen
- Opzetten experiment
- Uitvoeren van het experiment
- Concluderen
- Presenteren van resultaten
- Verdiepen en verbreden
Confrontatie
Ontdekkend leren start met de confrontatie met een probleem of voorwerp. Een probleem of voorwerp is geschikt als het voldoet aan de volgende voorwaarden:
- Het sluit aan bij de belevingswereld van kinderen.
- Het roept verwondering op en maakt nieuwsgierig.
- Het nodigt uit tot verder onderzoek.
Verkennen
In deze fase krijgen de kinderen de kans om het probleem of voorwerp te verkennen. Als het een concreet voorwerp is, kunnen ze het bekijken, voelen, ruiken of ernaar luisteren. Aanwezige voorkennis wordt opgefrist en de kinderen kunnen ervaringen uitwisselen.
Opzetten experiment
Tijdens de verkenningsfase komen er vragen boven bij de kinderen. Die vragen worden in deze fase omgezet in onderzoeksvragen voor een onderzoek. Samen met de leerkracht bedenken de kinderen een plan voor het onderzoek. Wat hebben we nodig? Waar gaan we werken? Wie doet wat?
Uitvoeren van het experiment
Als het plan klaar is, kunnen de kinderen starten met de uitvoering. Tijdens het proces houden de kinderen een logboek bij. De leerkracht evalueert al tijdens het onderzoek.
Concluderen
Na het onderzoek kunnen de conclusies getrokken worden. Misschien is het probleem nu opgelost, maar er kunnen ook vervolgvragen zijn.
Presenteren van de resultaten
De leerlingen verwerken de conclusies in een presentatie. De leerkracht stimuleert om de resultaten goed samen te vatten en in een passende vorm te presenteren. Dat kan op diverse manieren: in een tabel, woordspin, grafiek, tekening of tentoonstelling.
Verdiepen en verbreden
De leerkracht kan het onderwerp uitdiepen en integreren bij andere vakken. Hier kan hij/zij ook een activiteit aan koppelen, zoals een muurkrant of een opdracht voor handvaardigheid.
Ontdekkend leren en hoogbegaafde kinderen
Ontdekkend leren past mooi bij de specifieke leereigenschappen van hoogbegaafde kinderen. Hoogbegaafden hebben een natuurlijke drang om te ontdekken en te onderzoeken, en dat is een speerpunt bij ontdekkend leren. Ontdekkend leren stimuleert creativiteit en originaliteit en biedt veel ruimte voor eigen inbreng, dat vinden hoogbegaafden fijn. Andere leereigenschappen van hoogbegaafden zijn:
- Ze willen in grote stappen naar het einddoel.
- Ze houden niet van herhaling.
- Ze zijn snel van begrip.
- Ze hebben een grote algemene interesse.
- Ze kunnen snel verbanden leggen tussen nieuwe en oude kennis.
- Ze hebben doorgaans een sterk analytisch inzicht.
- Ze hebben doorgaans een groot probleemoplossend vermogen.
Deze kenmerken van hoogbegaafden komen goed van pas bij ontdekkend leren.
Samengevat
Ontdekkend leren is dus actief, onderzoekend leren waarbij gebruik gemaakt wordt van coöperatieve werkvormen en de meervoudige intelligenties van Gardner. Het heeft positieve gevolgen op de leerhouding en de motivatie.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
Webinar
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
Webinar met Machiel Karels
Wij-leren.nl Academie
Wij-leren.nl Academie
Gratis webinar
Serie webinars over actuele onderwijskundige thema's
Bekende experts delen hun kennis
Wij-leren.online Academie
Wij-leren.online Academie
Passend Onderwijs
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Aurecool ondersteunt jou bij begrijpen en bevorderen van de soc-emo ontwikkeling van elke leerling.
Aurecool
Aurecool
Opleiding
Gedragsexpert in het vmbo en mbo
Professioneel omgaan met gedrag van jongeren op school
Medilex Onderwijs
Medilex Onderwijs
Van jaarklassensysteem naar kindgericht onderwijs.
Machiel Karels
Vertrouwen en zelfvertrouwen als kwaliteiten van ontwikkeling en leren.
Luc Stevens
Hoe kinderen leren: intelligentie - leerprocessen
Arja Kerpel
Leerlingen leren kennen: leefwereld - ontwikkelingspsychologie
Arja Kerpel
Coöperatief leren: samenwerkend leren - principes - voordelen
Arja Kerpel
Coöperatieve werkvormen: 17 werkvormen voor groepen
Arja Kerpel
Verwondering in de les
Dick van der Wateren
Kleine onderzoekjes, grote resultaten
Bea Pompert
Op onderzoek in de klas
Dolf Janson
Vijf hardnekkige mythes over leerbereidheid
Ivo Mijland
Vernieuwende aanpakken bètaonderwijs verbeteren leerprestaties en vergroten interesse
Annemieke Top
Onderzoekend leren met computersimulaties
redactie
De leerhouding als basis voor succes op school
Jos Cöp
De vijf disciplines als basis voor boeiend onderwijs
Jan Jutten
Talentontwikkeling met wetenschap en techniek
Hanno van Keulen
Techniek - Onderzoeken met de empirische cyclus (1)
Hanno van Keulen
Techniek - Onderzoeken met de empirische cyclus (2)
Hanno van Keulen
Oei, dat weet ik niet, laten we het samen onderzoeken
Martine Blonk - Meulenkamp
Zes stappen om geïntegreerd thematisch onderwijs te ontwerpen
Bertine van den Oever
Zes stappen om geïntegreerd thematisch onderwijs te ontwerpen
Bertine van den Oever
Zes stappen om geïntegreerd thematisch onderwijs te ontwerpen
Bertine van den Oever
Zes stappen om geïntegreerd thematisch onderwijs te ontwerpen
Bertine van den Oever
Wat gaat er fundamenteel mis in het onderwijs?
Theo de Keulenaar
Hoe hebben wij intelligentie gefundeerd?
Theo de Keulenaar
Het overschatte hoofd
Jellie de Jong
Fascinerende ontdekkingen met kinderen rondom wetenschap en techniek
Arja Kerpel
Het Grote Vindingrijkboek - Creativiteit ontwikkelen in het onderwijs
Arja Kerpel
De kracht van spel, waar leerkrachten en kinderen elkaar ontmoeten
Bertine van den Oever
Wetenschap en technologie in de klas: Handvatten voor een succesvolle uitvoering
Myriam Lieskamp
Coöperatieve werkvormen in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Coöperatief leren in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Creativiteit in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoogbegaafdheid in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Het belang van maakonderwijs op de basisschool. Tjipcast 020
redactie
Is creativiteit te leren? Tjipcast 009
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]
23 belevingswereld
47 coöperatief leren
40 coöperatieve werkvormen
56 creativiteit
109 hoogbegaafdheid
96 kindgericht onderwijs
33 meervoudige intelligenties
53 natuurlijk leren
54 ontdekkend leren
46 probleemoplossend vermogen
47 coöperatief leren
40 coöperatieve werkvormen
56 creativiteit
109 hoogbegaafdheid
96 kindgericht onderwijs
33 meervoudige intelligenties
53 natuurlijk leren
54 ontdekkend leren
46 probleemoplossend vermogen
Quatrata - Een spel met veel varianten en niveaus
Arja Kerpel
Speel je mee in Li La Land? - Doe verrassende ontdekkingen
Tineke Verdoes
Dwarsbomen - Strategiespel met veel variaties
Gezine Keizer
Lichttafel - Veelkleurig spelen met transparant spelmateriaal
Bertine van den Oever